1693 lines
57 KiB
HTML
1693 lines
57 KiB
HTML
<!--
|
||
|
||
THE WISDOM AND/OR MADNESS OF CROWDS
|
||
by Nicky Case | apr 2018
|
||
|
||
- - - - - - - - - - -
|
||
|
||
FAN TRANSLATION GUIDE:
|
||
https://github.com/ncase/crowds#how-to-translate-this-thing
|
||
|
||
Hello fan-translaters! Thank you so, so much for your help.
|
||
I hope you know what you've gotten yourself into.
|
||
There's about 3600+ WORDS to translate, including
|
||
the Bonus Boxes and References.
|
||
|
||
To make things easier (or less painful, anyway) I've marked
|
||
what needs to be translated and how with big "TRANSLATE" comments.
|
||
Ctrl+F for "TRANSLATE" in uppercase to see what needs to be translated!
|
||
|
||
BUT BEFORE YOU TRANSLATE ANYTHING, DO THIS:
|
||
1) Look up the two-letter code of the language you're translating to:
|
||
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_ISO_639-1_codes
|
||
2) *COPY* index.html, and name the copy [two-letter-code].html
|
||
For example: de.html, ar.html, zh.html, etc...
|
||
3) Translate *THAT* page. Do NOT modify the original index.html!
|
||
|
||
And once you're done, go to "translations.txt", and follow the
|
||
instructions there to let this game "know" your translation exists.
|
||
|
||
Good luck, and thanks again!
|
||
|
||
<3,
|
||
~ Nicky Case
|
||
|
||
-->
|
||
|
||
<!DOCTYPE html>
|
||
<html lang="vi"> <!-- lang="(TRANSLATE: set your language code here, same as the page name!) e.g: es, es-ES, pt-BR, ja, it, fr-CA, de, ..." -->
|
||
<head>
|
||
|
||
<!-- Meta Info -->
|
||
<title>Sự khôn ngoan và/hay sự điên cuồng của đám đông</title> <!-- <title>(TRANSLATE this part only)</title> -->
|
||
<meta name="description" content="Một trò chơi tương tác giải thích về mạng lưới xã hội của con người"/> <!-- content="(TRANSLATE this part only)" -->
|
||
<meta content="text/html;charset=utf-8" http-equiv="Content-Type">
|
||
<meta content="utf-8" http-equiv="encoding">
|
||
<meta charset="utf-8">
|
||
<link rel="icon" type="image/png" href="favicon.png">
|
||
|
||
<link rel="alternate" href="http://ncase.me/crowds/" hreflang="en">
|
||
<link rel="alternate" href="http://ncase.me/crowds/cs.html" hreflang="cs">
|
||
<link rel="alternate" href="http://ncase.me/crowds/es.html" hreflang="es-ES">
|
||
<link rel="alternate" href="http://ncase.me/crowds/es-MX.html" hreflang="es-MX">
|
||
<link rel="alternate" href="http://ncase.me/crowds/fr.html" hreflang="fr">
|
||
<link rel="alternate" href="http://ncase.me/crowds/it.html" hreflang="it">
|
||
<link rel="alternate" href="http://ncase.me/crowds/ja.html" hreflang="ja">
|
||
<link rel="alternate" href="http://ncase.me/crowds/pt.html" hreflang="pt">
|
||
<link rel="alternate" href="http://ncase.me/crowds/ru.html" hreflang="ru">
|
||
<link rel="alternate" href="http://ncase.me/crowds/uk.html" hreflang="uk">
|
||
<link rel="alternate" href="http://ncase.me/crowds/vi.html" hreflang="vi">
|
||
<link rel="alternate" href="http://ncase.me/crowds/zh-CN.html" hreflang="zh-CN">
|
||
<link rel="alternate" href="http://ncase.me/crowds/zh-TW.html" hreflang="zh-TW">
|
||
|
||
<!-- Sharing -->
|
||
<meta itemprop="name" content="Sự khôn ngoan và/hay sự điên cuồng của đám đông"> <!-- content="(TRANSLATE this part only)" -->
|
||
<meta itemprop="description" content="Một trò chơi tương tác giải thích về mạng lưới xã hội của con người"> <!-- content="(TRANSLATE this part only)" -->
|
||
<meta itemprop="image" content="http://ncase.me/crowds/social/thumb.png">
|
||
|
||
<meta name="twitter:title" content="Sự khôn ngoan và/hay sự điên cuồng của đám đông"> <!-- content="(TRANSLATE this part only)" -->
|
||
<meta name="twitter:description" content="Một trò chơi tương tác giải thích về mạng lưới xã hội của con người"> <!-- content="(TRANSLATE this part only)" -->
|
||
<meta name="twitter:card" content="summary_large_image">
|
||
<meta name="twitter:site" content="@ncasenmare">
|
||
<meta name="twitter:creator" content="@ncasenmare">
|
||
<meta name="twitter:image" content="http://ncase.me/crowds/social/thumb.png">
|
||
|
||
<meta property="og:title" content="Sự khôn ngoan và/hay sự điên cuồng của đám đông"> <!-- content="(TRANSLATE this part only)" -->
|
||
<meta property="og:description" content="Một trò chơi tương tác giải thích về mạng lưới xã hội của con người"> <!-- content="(TRANSLATE this part only)" -->
|
||
<meta property="og:type" content="website">
|
||
<meta property="og:url" content="http://ncase.me/crowds/vi.html">
|
||
<meta property="og:image" content="http://ncase.me/crowds/social/thumb.png">
|
||
|
||
<!-- Styles -->
|
||
<link rel="stylesheet" type="text/css" href="css/index.css?v=7">
|
||
|
||
</head>
|
||
<body>
|
||
|
||
<!-- THE SLIDESHOW -->
|
||
<div id="container">
|
||
|
||
<!-- Simulation(s) in background -->
|
||
<div id="simulations_container">
|
||
<div id="simulations"></div>
|
||
</div>
|
||
|
||
<!-- Slideshow: words & buttons -->
|
||
<div id="slideshow_container">
|
||
<div id="slideshow"></div>
|
||
</div>
|
||
|
||
<!-- Scratch Transition -->
|
||
<canvas id="scratch" width="711" height="400"></canvas>
|
||
|
||
<!-- Skip -->
|
||
<div id="skip">bỏ qua ></div> <!-- TRANSLATE -->
|
||
|
||
<!-- Modal -->
|
||
<div id="modal_container">
|
||
<div id="modal_bg"></div>
|
||
<div id="modal">
|
||
<div id="modal_close">⨯</div>
|
||
<div id="modal_content_container">
|
||
<div id="modal_content"></div>
|
||
</div>
|
||
</div>
|
||
</div>
|
||
|
||
</div>
|
||
|
||
<!-- Navigation: Audio, Contents, Share, Translations -->
|
||
<div id="navigation_container">
|
||
<div id="sound" mute="no">
|
||
<div id="sound_icon"></div>
|
||
<span id="sound_on">Bật</span> <!-- TRANSLATE -->
|
||
<span id="sound_off">Tắt</span> <!-- TRANSLATE -->
|
||
</div>
|
||
<div id="sharing">
|
||
<a id="fb" target="_blank" href="TODO"></a>
|
||
<a id="tw" target="_blank" href="TODO"></a>
|
||
<a id="em" target="_blank" href="TODO"></a>
|
||
<span id="share_title">
|
||
Sự khôn ngoan và/hay sự điên cuồng của đám đông <!-- TRANSLATE -->
|
||
</span>
|
||
<span id="share_desc">
|
||
<!-- TRANSLATOR: keep this on ONE LINE or the social sharing will break! -->
|
||
Vì sao các nhóm người lại cư xử thông minh, ngu ngốc, tốt bụng hoặc độc ác? Một trò chơi về mạng lưới con người: <!-- TRANSLATE -->
|
||
</span>
|
||
</div>
|
||
<div id="navigation">
|
||
|
||
<!-- The chapters -->
|
||
<!-- TRANSLATE all the Chapter names! -->
|
||
<div chapter="Introduction">
|
||
<span>0</span>
|
||
<span>0. Giới thiệu</span>
|
||
</div>
|
||
<div chapter="Networks">
|
||
<span>1</span>
|
||
<span>1. Kết nối</span>
|
||
</div>
|
||
<div chapter="Simple">
|
||
<span>2</span>
|
||
<span>2. Sự lây lan</span>
|
||
</div>
|
||
<div chapter="Complex">
|
||
<span>3</span>
|
||
<span>3. Sự lây lan phức tạp</span>
|
||
</div>
|
||
<div chapter="BB">
|
||
<span>4</span>
|
||
<span>4. Liên kết & bắc cầu</span> <!-- note: & is html for the "and" sign -->
|
||
</div>
|
||
<div chapter="SmallWorld">
|
||
<span>5</span>
|
||
<span>5. Đó là một thế giới nhỏ bé</span>
|
||
</div>
|
||
<div chapter="Conclusion">
|
||
<span>6</span>
|
||
<span>6. Kết luận...</span>
|
||
</div>
|
||
<div chapter="Credits">
|
||
<span>7</span>
|
||
<span>7. Credits</span>
|
||
</div>
|
||
<div chapter="Sandbox">
|
||
<span>★</span>
|
||
<span>★ Sandbox Mode! ★</span>
|
||
</div>
|
||
|
||
<!-- A divider -->
|
||
<span class="nav_divider"></span>
|
||
|
||
<!-- Bonus Notes & References -->
|
||
<div modal="bonus">
|
||
<span>?</span>
|
||
<span>Bonus Boxes!</span> <!-- TRANSLATE -->
|
||
</div>
|
||
<div modal="references">
|
||
<span style="margin-top: 7px; font-size: 35px;">*</span>
|
||
<span>Links & References</span> <!-- TRANSLATE -->
|
||
</div>
|
||
<div modal="translations">
|
||
<span style="margin-top:5px; position:relative;"><span style="
|
||
position: absolute;
|
||
top: -8px;
|
||
left: 6px;
|
||
">A</span><span style="
|
||
position: absolute;
|
||
font-size: 16px;
|
||
top: -1px;
|
||
left: 16px;
|
||
">あ</span></span>
|
||
<span>Các ngôn ngữ</span> <!-- TRANSLATE -->
|
||
</div>
|
||
|
||
<!-- The hover bubble -->
|
||
<span id="nav_bubble"></span>
|
||
|
||
</div>
|
||
<div id="translations"></div>
|
||
<div id="social"></div>
|
||
</div>
|
||
|
||
<!-- The Pencil -->
|
||
<div id="pencil_container">
|
||
<canvas id="pencil"></canvas>
|
||
</div>
|
||
|
||
<!-- Preloader -->
|
||
<div id="pre_preloader">
|
||
<div>đang tải...</div> <!-- TRANSLATE -->
|
||
</div>
|
||
|
||
</body>
|
||
</html>
|
||
|
||
<!-- - - - - -->
|
||
<!-- SCRIPTS -->
|
||
<!-- - - - - -->
|
||
|
||
<script src="js/lib/helpers.js"></script>
|
||
<script src="js/lib/minpubsub.src.js"></script>
|
||
<script src="js/lib/howler.min.js"></script>
|
||
<script src="js/lib/Key.js"></script>
|
||
<script src="js/lib/Mouse.js"></script>
|
||
<script src="js/lib/Sprite.js"></script>
|
||
|
||
<script src="js/slideshow/Slideshow.js"></script>
|
||
<script src="js/slideshow/Pencil.js"></script>
|
||
<script src="js/slideshow/Boxes.js"></script>
|
||
<script src="js/slideshow/Scratch.js"></script>
|
||
<script src="js/slideshow/Navigation.js"></script>
|
||
<script src="js/slideshow/SimUI.js"></script>
|
||
<script src="js/slideshow/SandboxUI.js"></script>
|
||
<script src="js/slideshow/Modal.js"></script>
|
||
<script src="js/slideshow/Preloader.js"></script>
|
||
<script src="js/slideshow/Translations.js?v=2"></script>
|
||
|
||
<script src="js/sim/Peep.js?v=2"></script>
|
||
<script src="js/sim/Connection.js"></script>
|
||
<script src="js/sim/ConnectorCutter.js"></script>
|
||
<script src="js/sim/Simulations.js"></script>
|
||
|
||
<script src="js/chapters/A_Preloader.js"></script>
|
||
<script src="js/chapters/B_Introduction.js"></script>
|
||
<script src="js/chapters/C_Networks.js"></script>
|
||
<script src="js/chapters/D_Simple_Contagion.js"></script>
|
||
<script src="js/chapters/E_Complex_Contagion.js"></script>
|
||
<script src="js/chapters/F_Bonding_And_Bridging.js"></script>
|
||
<script src="js/chapters/G_Small_World.js"></script>
|
||
<script src="js/chapters/H_Conclusion.js"></script>
|
||
<script src="js/chapters/I_Credits.js"></script>
|
||
<script src="js/chapters/J_Sandbox.js?v=2"></script>
|
||
|
||
<script src="js/main.js"></script>
|
||
|
||
|
||
<!-- - - - - - - - - - - - -->
|
||
<!-- THE SLIDESHOW'S WORDS -->
|
||
<!-- - - - - - - - - - - - -->
|
||
|
||
<!--
|
||
|
||
This is the bulk of what you need to TRANSLATE!
|
||
Translate just the text that's within the <tag></tags>
|
||
If you're using a code editor (like Sublime Text https://www.sublimetext.com/),
|
||
it should automatically highlight what the text is (usually in white).
|
||
|
||
-->
|
||
|
||
<span style="display:none">
|
||
|
||
<!-- Preloader -->
|
||
|
||
<words id="preloader_title">
|
||
|
||
<div style="font-size: 30px;">
|
||
<span>Sự</span>
|
||
<br>
|
||
<span style="font-size: 60px;letter-spacing: 4px;">KHÔN NGOAN</span>
|
||
<span style="position:relative;top: -10px;">,</span>
|
||
<span style="font-size: 60px;">ĐIÊN RỒ</span>
|
||
<br>
|
||
<span style="position: relative;top: -11px;">của</span>
|
||
<br>
|
||
<span style="font-size: 100px;line-height: 80px;position: relative;top: -15px; display:block;">ĐÁM ĐÔNG</span>
|
||
</div>
|
||
|
||
<div style="color:#999">
|
||
<!-- TRANSLATE note: comment out the line below... -->
|
||
thời gian chơi: 30 phút •
|
||
<!-- ...and UN-comment + TRANSLATE this line! -->
|
||
by nicky case • translated by [Nghia Le] • <a href='.'>original in English</a>
|
||
</div>
|
||
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="preloader_button">
|
||
<next></next>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="preloader_loading">
|
||
loading...
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="preloader_play">
|
||
let's play! <div class="rarr"></div>
|
||
</words>
|
||
|
||
<!-- Introduction -->
|
||
<!--
|
||
|
||
TRANSLATE note: to make the text stay in a circle, I added lots of <br> breaks.
|
||
You may have to re-arrange the <br>'s in order to do your translation.
|
||
It shouldn't look too bad if they're slightly off, though!
|
||
|
||
Also, <b></b> bolds a word/phrase, and <i></i> italicizes a word/phrase.
|
||
|
||
-->
|
||
|
||
<words id="intro">
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
Ngài Issac Newton khá chắc rằng mình là 1 người
|
||
<br>
|
||
thông minh. Ý tôi là, sau khi sáng tạo ra giải tích và
|
||
<br>
|
||
luật vạn vật hấp dẫn, ông có đủ thông minh để
|
||
<br>
|
||
thực hiện vài vụ đầu tư tài chính, phải không? Dù sao thì, tóm tắt lại, ông
|
||
<br>
|
||
mất $4,600,000 (đổi ra đồng $ hiện tại) trong vụ
|
||
<br>
|
||
bùng nổ tài chính với tên gọi bong bóng South Sea (tên công ty) năm 1720.
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
Theo như Newton nói: <i>“Tôi có thể tính được chuyển động
|
||
<br>
|
||
của một người trên thiên đàng, những không tính được sự điên cuồng của con người.”</i>
|
||
|
||
<next>quá buồn cho ông <div class="rarr"></div> </next>
|
||
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="intro_2">
|
||
|
||
<div style="height:0.5em"></div>
|
||
|
||
Tất nhiên, đó không phải lần duy nhất
|
||
<br>
|
||
mà các thị trường, các cơ quan, hay cả nền
|
||
<br>
|
||
dân chủ trở nên rối tung — sự <i>điên cuồng</i> của
|
||
<br>
|
||
đám đông. Và vào lúc đó, cái lúc bạn vừa mất niềm tin vào nhân loại,
|
||
<br>
|
||
bạn lại thấy mọi người phối hợp để giúp đỡ nhau trong
|
||
<br>
|
||
những khó khăn, công đồng nghĩ ra hướng giải quyết cho các vấn đề,
|
||
<br>
|
||
con người đấu tranh vì một thế giới tốt đẹp hơn — sự <i>khôn ngoan</i> của đám đông!
|
||
|
||
<div style="height:0.5em"></div>
|
||
|
||
<b>Nhưng <i>tại sao</i> một số đám đông lại trở nên điên cuồng, hoặc khôn ngoan?</b> Không một lý thuyết
|
||
nào có thể giải thích mọi thứ,
|
||
<br>
|
||
nhưng tôi tin một lĩnh vực nghiên cứu mới
|
||
<b>khoa học mạng lưới</b>, có thể chỉ dẫn cho ta! Và ý tưởng chính của nó như sau:
|
||
<br>
|
||
để có thể hiểu về đám đông, ta không nên nhìn vào những <i>cá thể
|
||
<br>
|
||
độc lập</i>, mà nên nhìn vào...
|
||
|
||
<next>...các <i>kết nối</i> của họ. <div class="rarr"></div> </next>
|
||
|
||
</words>
|
||
|
||
<!-- Networks -->
|
||
|
||
<words id="networks_tutorial_start">
|
||
<b>Hãy vẽ 1 mạng lưới!</b>
|
||
Mỗi một kết nối biểu thị một tình bạn giữa 2 người
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="networks_tutorial_connect">
|
||
Vẽ 1 kết nối.
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="networks_tutorial_disconnect">
|
||
gạch để xóa
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="networks_tutorial_end">
|
||
|
||
mời bạn nghịch ngợm thoải mái, khi nào xong thì
|
||
<next wiggle>tiếp tục nào <div class="rarr"></div> </next>
|
||
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="networks_threshold">
|
||
|
||
Bây giờ, các quan hệ xã hội đem lại nhiều hơn là chỉ làm bức tranh đẹp hơn.
|
||
Con người <i>nhìn từ</i> các mối quan hệ của họ để thấy thế giới của họ.
|
||
Ví dụ, mọi người nhìn vào bạn bè, đồng nghiệp để
|
||
tìm ra <b>bao nhiều % trong số bạn bè của họ</b> (không tính bản thân) là,
|
||
thế nào nhỉ, những kẻ say xỉn. <icon name="yellow"></icon>
|
||
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="networks_threshold_instruction">
|
||
<b>Vẽ/xóa kết nối, và quan sát điều gì xảy ra! <div class="rarr"></div> </b>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="networks_threshold_end">
|
||
<next>Tốt, đã hiểu.</next>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="networks_pre_puzzle">
|
||
Tuy nhiên, mạng lưới có thể <i>đánh lừa</i> con người.
|
||
Cũng như việc Trái đất có vẻ là phẳng vì chúng ta sống trên nó,
|
||
con người có thể hiểu sai về xã hội bởi vì họ ở <i>bên trong</i> nó.
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="optional_reading">
|
||
<div style="position:absolute; top:5px;">
|
||
<i>tùy ý</i> tài liệu tham khảo! ↑
|
||
</div>
|
||
<div style="position:absolute; left:216px; top:10px;">
|
||
↓ links and references
|
||
</div>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="networks_pre_puzzle_2">
|
||
|
||
<bon id="books"></bon>
|
||
|
||
<br>
|
||
|
||
Ví dụ, 1 nghiên cứu năm 1991<ref id="drunk"></ref> chỉ ra rằng
|
||
“Hầu hết mọi sinh viên khai rằng bạn bè của họ uống rượu nhiều hơn họ.”
|
||
Nhưng điều đó là không thể!
|
||
Làm sao có thể như vậy?
|
||
Well, bạn chuẩn bị tìm ra câu trả lời, bằng cách vẽ một mạng lưới.
|
||
Đã đến lúc để
|
||
|
||
<next>ĐÁNH LỪA MỌI NGƯỜI <div class="rarr"></div> </next>
|
||
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="networks_puzzle">
|
||
|
||
<b style="font-size:2em">GIỜ GIẢI ĐỐ!</b>
|
||
<br>
|
||
Lừa <i>mọi người</i> vào trong suy nghĩ rằng
|
||
phần lớn bạn bè của họ (ít nhất đạt ngưỡng 50%) là những kẻ say xỉn <icon name="yellow"></icon>
|
||
(mặc dù những người bình thường đông gấp đôi!)
|
||
|
||
</words>
|
||
<words id="networks_puzzle_metric">
|
||
<b>Đã lừa:</b>
|
||
</words>
|
||
<words id="networks_puzzle_metric_2">
|
||
trong số 9 người
|
||
</words>
|
||
<words id="networks_puzzle_end">
|
||
Chúc mừng! Bạn đã thao túng một nhóm học sinh tin vào
|
||
sự phổ biến của một xã hội thiếu lành mạnh! Làm tốt lắm!
|
||
<next wiggle>...uh. thanks?</next>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="networks_post_puzzle">
|
||
|
||
Cái bạn vừa tạo ra được gọi là Ảo tưởng số đông<ref id="majority"></ref>,
|
||
điều cũng dùng để giải thích cho việc mọi người nghĩ tư tưởng chính trị của họ được ủng hộ,
|
||
hoặc tại sao chủ nghĩa cực đoan lại có vẻ phổ biến hơn những gì thực sự xảy ra.
|
||
<i>Điên rồ.</i>
|
||
|
||
<bon id="connections"></bon>
|
||
|
||
Nhưng người ta không chỉ đứng đó <i>nhìn</i> ý tưởng và hành vi của người khác,
|
||
họ chủ động <i>làm theo.</i>
|
||
Nên bây giờ, hãy nhìn vào thứ mà các nhà khoa học mạng lưới gọi là...
|
||
|
||
<next>“Sự lây lan!” <div class="rarr"></div> </next>
|
||
|
||
|
||
</words>
|
||
|
||
<!-- Simple Contagions -->
|
||
|
||
<words id="simple_simple">
|
||
<i>Hãy gác lại các "ngưỡng" thống kê một lúc.</i>
|
||
Ở bên dưới: chúng ta có 1 người <icon name="red"></icon> với một số thông tin.
|
||
Một số thông tin <i>sai lệch</i>. "Tin vịt", theo giới trẻ ngày nay.
|
||
Và mỗi ngày, người đó loan tin, như 1 con virus, đến bạn của người đó.
|
||
Rồi những người đó lại báo cho <i>bạn của họ</i>. Cứ như vậy.
|
||
<br>
|
||
<b>
|
||
Bắt đầu sự mô phỏng! <div class="darr"></div>
|
||
(p.s: bạn không thể vẽ <i>khi</i> quá trình mô phỏng đang thực hiện)
|
||
</b>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="simple_simple_2">
|
||
Lưu ý: mặc dù cái tên khá tiêu cực, "sự lây lan" có thể tốt hoặc xấu (hoặc trung lập hoặc mơ hồ).
|
||
Có bằng chứng thống kê rõ ràng<ref id="contagion"></ref> rằng
|
||
hút thuốc, sức khỏe, hạnh phúc, xu hướng biểu quyết và mức độ hợp tác
|
||
đều là "sự lây lan" --
|
||
và ngay cả một vài dẫn chứng về tự sát<ref id="suicides"></ref> và xả súng hàng loạt<ref id="shootings"></ref> cũng vậy.
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="simple_simple_end">
|
||
<next wiggle>à thì, thật không hay <div class="rarr"></div> </next>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="simple_cascade">
|
||
Thật sự thì đúng là vậy.
|
||
Dù sao thì, <b>GIỜ GIẢI ĐỐ!</b>
|
||
<br>
|
||
Vẽ một mạng lưới & chạy mô phỏng,
|
||
để cho <i>mọi người</i> bị ảnh hưởng bởi "sự lây lan".
|
||
<br>
|
||
(luật mới: bạn không thể xóa các kết nối <i>dày</i>)
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="simple_cascade_end">
|
||
<next wiggle>Quá tuyệt luôn! <div class="rarr"></div> </next>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="simple_post_cascade">
|
||
Sự lây lan điên cuồng này được gọi là <b>"thác thông tin"</b>.
|
||
Newton thất bại vì việc đó vào 1720.
|
||
Khủng hoảng tài chính thế giới năm 2008 xảy ra cũng vì thế.<ref id="subprime"></ref>
|
||
<br><br>
|
||
Tuy nhiên: <i>việc mô phỏng này không đúng.</i>
|
||
Hầu hết ý tưởng <i>không</i> phát tán như virus.
|
||
Với nhiều tín ngưỡng và hành vi, bạn cần "tiếp xúc" với sự lây lan nhiều hơn một lần
|
||
để bị "nhiễm".
|
||
Vì vậy, các nhà khoa học mạng lưới đã nảy ra một mô tả mới, tốt hơn
|
||
cho việc phát tán ý tưởng/hành vì, và họ gọi nó là...
|
||
<next wiggle>“Sự lây lan <i>phức tạp</i>!” <div class="rarr"></div> </next>
|
||
</words>
|
||
|
||
<!-- Complex Contagions -->
|
||
|
||
<words id="complex_complex">
|
||
|
||
Quay trở lại ví dụ về "ngưỡng" và say xỉn <icon name="yellow"></icon>!
|
||
Khi bạn chơi lần đầu, mọi người không thay đổi hành vi của mình.
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
Giờ, hãy mô phỏng chuyện xảy ra khi mọi người bắt đầu uống rượu
|
||
<i>khi 50%+ bạn họ uống!</i>
|
||
<b>Trước khi bắt đầu, hãy tự hỏi điều gì <i>sẽ</i> xảy ra.</b>
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
<b>Giờ hãy bắt đầu và xem sự thật! <div class="rarr"></div> </b>
|
||
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="complex_complex_2">
|
||
<span style="line-height:1.3em; display:block;">
|
||
|
||
Không giống như lây lan "tin vịt" trước đó <icon name="red"></icon>,
|
||
sự lây lan này <icon name="yellow"></icon> <i>không</i> ảnh hưởng đến tất cả!
|
||
Vài người đầu tiên bị "nhiễm", vì mặc dù họ chỉ tiếp xúc với 1
|
||
người say, người đó chiếm tới 50% số bạn của họ. (phải, họ cô đơn)
|
||
Ngược lại, người gần cuối của chuỗi <i>không bị</i> "nhiễm",
|
||
vì khi họ tiếp xúc với những người bạn say xỉn,
|
||
những người đó không đạt ngưỡng 50% số bạn.
|
||
|
||
<div style="height:0.75em"></div>
|
||
|
||
Sự <i>tương quan</i> % của những người bạn bị "nhiễm" có ảnh hưởng.
|
||
<i>Đó là</i> sự khác nhau giữ <b>thuyết lây lan phức tạp</b><ref id="complex"></ref>,
|
||
và <b>thuyết đơn giản lây-lan-như-virus</b>
|
||
(bạn có thể nghĩ "lây lan đơn giản" chỉ là sự lây lan với ngưỡng 0%)
|
||
|
||
<div style="height:0.75em"></div>
|
||
|
||
Tuy nhiên, sự lây lan chưa chắc đã là xấu —
|
||
vậy là đủ cho sự <i>điên cuồng</i> đám đông, thế còn...
|
||
<next>...sự <i>khôn ngoan</i> đám đông?</next>
|
||
|
||
</span>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="complex_complex_3">
|
||
|
||
Ở đây, chúng ta có 1 người <icon name="blue"></icon> tình nguyện cho... xem nào,
|
||
cứu hộ, hoặc dạy cho trẻ em bị thiệt thòi ở cộng đồng địa phương, đại loại thế.
|
||
Mấu chốt là, đó là sự lây lan "tốt".
|
||
Lần này, hãy để ngưỡng ở 25% —
|
||
mọi người sẵn sàng tình nguyện, nhưng chỉ khi ít nhất 25% bạn của họ cũng làm.
|
||
Hey, thiện chí cũng cần sự ủng hộ xã hội.
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
<b>← Làm cho mọi người "nhiễm" thiện chí!</b>
|
||
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="complex_complex_3_end">
|
||
<span style="line-height:1.3em; display:block;">
|
||
|
||
<b>LƯU Ý:</b> Tình nguyện chỉ là <i>1</i> trong nhiều sự lây lan phức tạp!
|
||
Ngoài ra còn: cử tri bầu cử, thói quen sống,
|
||
thách thức niềm tin của bạn,
|
||
dành thời gian để hiểu 1 vấn đề sâu — mọi thứ
|
||
cần nhiều hơn một lần "tiếp xúc".
|
||
Lây lan phức tạp không <i>nhất thiết</i> phải khôn,
|
||
nhưng trở nên khôn ngoan là sự lây lan phức tạp.
|
||
|
||
<div style="height:0.75em"></div>
|
||
|
||
(Vậy cái gì là lây lan <i>đơn giản</i> ở đời thực?
|
||
Thường là những chuyện vặt như, "chồn opossum có 13 núm vú"<ref id="possum"></ref>)
|
||
|
||
<bon id="contagions"></bon>
|
||
|
||
Bây giờ, để <i>thực sự</i> chỉ ra sức mạnh và sự kì lạ của lây lan phức tạp, hãy quay lại...
|
||
|
||
<next>...câu đố trước <div class="rarr"></div> </next>
|
||
|
||
</span>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="complex_cascade">
|
||
Nhớ cái này không? Lần này là với lây lan <i>phức tạp</i> <icon name="blue"></icon>, nó sẽ khó hơn một tẹo...
|
||
<br>
|
||
<b>Thử "lây nhiễm" mọi người với trí khôn phức tạp! <div class="darr"></div></b>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="complex_cascade_feel_free">
|
||
(cứ tự nhiên ấn 'start' và <i>thử</i> các nhiều cách càng tốt)
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="complex_cascade_end">
|
||
<next wiggle>HOT DANG <div class="rarr"></div> </next>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="complex_post_cascade">
|
||
Giờ, có thể bạn nghĩ là chỉ cần thêm các kết nối để phát tán bất kì sự lây lan nào,
|
||
"phức tạp" hay "đơn giản", tốt hay xấu, khôn hay điên.
|
||
Liệu có thật là như vậy? À thì, hãy quay lại...
|
||
</words>
|
||
<words id="complex_post_cascade_end">
|
||
<next wiggle>...một câu đố trước đó khác <div class="rarr"></div> </next>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="complex_prevent">
|
||
Nếu bạn nhấn "start", sự lây lan phức tạp <icon name="blue"></icon> sẽ phát tán ra khắp nơi.
|
||
Không có gì bất ngờ.
|
||
Nhưng bây giờ, hãy làm <i>ngược lại</i> tất cả những gì chúng ta đã làm trước đó:
|
||
<b>vẽ một mạng <i>để chống lại</i> sự lây lan ra mọi người xung quanh! <div class="darr"></div></b>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="complex_prevent_2">
|
||
Bạn thấy chưa?
|
||
Trong khi thêm kết nối luôn tăng sự phát tán của ý tưởng <i>đơn giản</i>,
|
||
<b>nhiều kết nối có thể làm giảm sự phát tán của ý tưởng <i>phức tạp</i>!</b>
|
||
(khiến bạn tự hỏi về internet, hm?)
|
||
Và đây không chỉ là vấn đề trên lý thuyết. Nó có thể trở thành vấn đề sống...
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="complex_prevent_end">
|
||
<next wiggle>...hoặc chết. <div class="rarr"></div> </next>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="complex_groupthink">
|
||
|
||
Những người ở NASA là những người thông minh.
|
||
Ý tôi là, họ dùng các lý thuyết của Newton để đưa ta lên gặp chị Hằng.
|
||
Dù sao thì, tóm tắt lại, năm 1986,
|
||
<i>mặc cho sự cảnh báo từ các kĩ sư</i>,
|
||
họ phóng <i>Challenger</i>,
|
||
thứ đã phát nổ và giết 7 người.
|
||
Nguyên nhân tức thì:
|
||
Sáng hôm đó trời quá lạnh.
|
||
|
||
<div style="height:0.9em"></div>
|
||
|
||
Nguyên nhân ít tức thì hơn: quản lý bỏ qua lời cảnh báo.
|
||
Vì sao? Vì <b>Tư duy tập thể</b><ref id="groupthink"></ref>.
|
||
|
||
Họ trở nên chống lại những ý tưởng phức tạp mà thách thức niềm tin hoặc cái tôi của họ.
|
||
|
||
<div style="height:0.9em"></div>
|
||
|
||
Đó là cách tổ chức rơi vào điên cuồng của đám đông.
|
||
Nhưng làm sao ta "sắp đặt" cho <i>sự khôn ngoan</i> của đám đông?
|
||
Ngắn gọn, 2 thứ:
|
||
|
||
<next>Liên kết & Bắc cầu <div class="rarr"></div> </next>
|
||
|
||
</words>
|
||
|
||
<!-- Bonding & Bridging -->
|
||
|
||
<words id="bonding_1">
|
||
← Quá ít kết nối, và ý tưởng không thể truyền đi.
|
||
<br>
|
||
Quá nhiều kết nối, và bạn có tư duy tập thể. <div class="rarr"></div>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="bonding_2">
|
||
<b>
|
||
Vẽ 1 nhóm thỏa mãn:
|
||
chỉ cần vừa đủ để ý tưởng phức tạp lan rộng!
|
||
<div class="darr"></div>
|
||
</b>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="bonding_end">
|
||
Đơn giản!
|
||
Số lượng kết nối <i>trong</i> 1 nhóm gọi là <b>liên kết xã hội chính</b><ref id="social_capital"></ref>.
|
||
Thế còn các kết nối
|
||
<next wiggle>...<i>giữa</i> các nhóm?</next>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="bridging_1">
|
||
Có thể bạn cũng đã đoán được,
|
||
số lượng các kết nối <i>giữa</i> các nhóm được gọi là
|
||
<b>bắc cầu xã hội chính</b>.
|
||
Điều này quan trọng vì nó giúp các nhóm thoát khỏi cái giếng của họ!
|
||
<br>
|
||
<b>Xây dựng cầu, để "nhiễm" mọi người với trí khôn phức tạp:</b>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="bridging_end">
|
||
Cũng giống như liên kết, bắc cầu cũng có một điểm hoàn hảo.<ref id="bridge"></ref>
|
||
(thử thách thêm: thử vẽ 1 cái cầu dày đến mức sự lây lan phức tạp
|
||
<i>không thể</i> xuyên qua!)
|
||
Giờ chúng ta đã biết cách "thiết kế" các kết nối <i>bên trong</i> và <i>giữa</i> các nhóm, hãy...
|
||
<next wiggle>...làm CẢ HAI cùng lúc!</next>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="bb_1">
|
||
|
||
<b style="font-size:2em">CÂU ĐỐ CUỐI!</b>
|
||
<br>
|
||
Vẽ các kết nối bên trong nhóm (liên kết) và giữa các nhóm (bắc cầu)
|
||
để phát tán sự khôn ngoan cho toàn bộ đám đông:
|
||
|
||
</words>
|
||
<words id="bb_2">
|
||
|
||
Chúc mừng, bạn vừa vẽ một dạng rất đặc biết của mạng lưới!
|
||
Mạng lưới với sự phối hợp tốt của liên kết và bắc cầu
|
||
là rất quan trọng, và được gọi là
|
||
<next wiggle>“Mạng lưới Small-world” <div class="rarr"></div> </next>
|
||
|
||
</words>
|
||
<words id="bb_small_world_1">
|
||
|
||
<i>"Thống nhất mà không có đồng nhất". "Đa dạng mà không có chia rẽ". "E Pluribus Unum: out of many, one".</i>
|
||
<br>
|
||
Không quan trọng nó được diễn giải thế nào,
|
||
con người trải qua thời gian và văn hóa thường dẫn đến cùng một ý của trí khôn:
|
||
<b>
|
||
một xã hội lành mạnh cần sự kết hợp hoàn hảo của liên kết <i>bên trong</i> nhóm
|
||
và cầu nối <i>giữa</i> các nhóm.
|
||
</b>
|
||
Nghĩa là:
|
||
|
||
</words>
|
||
<words id="bb_small_world_2">
|
||
Không phải cái này...
|
||
<br>
|
||
(vì ý tưởng không thể lan truyền)
|
||
</words>
|
||
<words id="bb_small_world_3">
|
||
hay cái này...
|
||
<br>
|
||
(vì sẽ tạo thành tư duy tập thể)
|
||
</words>
|
||
<words id="bb_small_world_4">
|
||
...mà là <i>CÁI NÀY:</i>
|
||
</words>
|
||
<words id="bb_small_world_5">
|
||
|
||
Các nhà khoa học mạng lưới có một định nghĩa toán học về trí khôn lâu đời này:
|
||
<b>Mạng lưới Small-world</b><ref id="small_world"></ref>.
|
||
Sự kết hợp tối ưu của liên kết và bắc cầu miêu tả các
|
||
tế bào thần kinh nối với nhau<ref id="swn_neurons"></ref>,
|
||
thúc đẩy sáng tạo tập thể<ref id="swn_creativity"></ref>
|
||
và giải quyết vấn đề<ref id="swn_social_physics"></ref>,
|
||
và một lần giúp tổng thống Mĩ John F. Kennedy (vừa đủ) tránh chiến tranh hạt nhân!<ref id="swn_jfk"></ref>
|
||
Vì thế, đây là một vấn đề to lớn.
|
||
|
||
</words>
|
||
<words id="bb_small_world_end">
|
||
<next>Ok, hãy tóm gọn nó lại nào... <div class="rarr"></div> </next>
|
||
</words>
|
||
|
||
<!-- Sandbox -->
|
||
|
||
<words id="sandbox_caption">
|
||
(pst... Muốn biết một bí mật không?<ref id="sandbox"></ref>)
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="sandbox_contagion">
|
||
Sự lây lan:
|
||
</words>
|
||
<words id="sandbox_contagion_simple">
|
||
đơn giản
|
||
</words>
|
||
<words id="sandbox_contagion_complex">
|
||
phức tạp
|
||
</words>
|
||
<words id="sandbox_color_chooser">
|
||
Màu sắc của sự lây lan:
|
||
</words>
|
||
<words id="sandbox_tool_chooser">
|
||
Chọn công cụ...
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="sandbox_tool_pencil">
|
||
Vẽ mạng lưới
|
||
</words>
|
||
<words id="sandbox_tool_add">
|
||
Thêm người
|
||
</words>
|
||
<words id="sandbox_tool_add_infected">
|
||
Thêm "bị ảnh hưởng"
|
||
</words>
|
||
<words id="sandbox_tool_move">
|
||
Kéo/thả người
|
||
</words>
|
||
<words id="sandbox_tool_delete">
|
||
Xóa người
|
||
</words>
|
||
<words id="sandbox_tool_clear">
|
||
<b>XÓA TẤT CẢ</b>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="sandbox_shortcuts_label">
|
||
(...hoặc, dùng phím tắt!)
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="sandbox_shortcuts">
|
||
[1]: Thêm người [2]: Thêm "bị ảnh hưởng"
|
||
<br>
|
||
[Space]: Kéo/thả [Backspace]: Xóa
|
||
</words>
|
||
|
||
<!-- Conclusion -->
|
||
|
||
<words id="conclusion_1">
|
||
|
||
<div style="font-size: 30px;">
|
||
KẾT LUỘN: tất cả đều là về...
|
||
</div>
|
||
<div style="
|
||
width: 100%;
|
||
position: absolute;
|
||
font-size: 88px;
|
||
top: 20px;
|
||
line-height: 100px; display:block;
|
||
">
|
||
Sự lây lan & Sự kết nối
|
||
</div>
|
||
|
||
<div style="
|
||
width: 710px;
|
||
position: absolute;
|
||
top: 125px;
|
||
left: 250px;
|
||
">
|
||
<b>Sự lây lan:</b>
|
||
Như cách tế bào thần kinh truyền tín hiệu trong não,
|
||
con người truyền tư tưởng & hành vi trong xã hội.
|
||
Chúng ta không chỉ tác động đến bạn bè ta,
|
||
chúng ta còn tác động đến bạn của bạn bè, và kể cả bạn của bạn của bạn bè!<ref id="three_degrees"></ref>
|
||
(“hãy trở thành sự thay đổi mà bạn muốn thấy trên thế giới” ... ...)
|
||
Nhưng cũng như tế bào thần kinh, không chỉ có tín hiệu quan trọng, mà còn...
|
||
</div>
|
||
<div style="
|
||
width: 710px;
|
||
position: absolute;
|
||
top: 290px;
|
||
left: 250px;
|
||
">
|
||
<b>Sự kết nối:</b>
|
||
Quá ít sự kết nối và ý tưởng phức tạp không thể lan rộng.
|
||
Quá <i>nhiều</i> kết nối và ý tưởng phức tạp sẽ bị chà đạp bới Tư duy tập thể.
|
||
Phương pháp là tạo ra mạng lưới small-world, sự kết hợp tối ưu của
|
||
liên kết và bắc cầu: <i>e pluribus unum.</i>
|
||
</div>
|
||
|
||
<div style="
|
||
width: 350px;
|
||
position: absolute;
|
||
top: 410px;
|
||
left: 220px;
|
||
text-align: center;
|
||
color: #999;
|
||
">
|
||
(Muốn tạo ra mô phỏng của riêng bạn?
|
||
xem qua chế độ Sandbox, bằng cách nhấn vào nút (★) bên dưới!)
|
||
</div>
|
||
|
||
<div style="
|
||
width: 400px;
|
||
position: absolute;
|
||
top: 395px;
|
||
right: 0px;
|
||
text-align: right;
|
||
">
|
||
Thế còn câu hỏi ngày từ lúc đầu?
|
||
Vì <i>sao</i> một số đám đông trở nên...
|
||
</div>
|
||
<div style="
|
||
width: 300px;
|
||
position: absolute;
|
||
top: 460px;
|
||
right: 0px;
|
||
">
|
||
<next>...khôn ngoan và/hay điên cuồng?</next>
|
||
</div>
|
||
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="conclusion_2">
|
||
<span style="line-height:1.4em; display:block;">
|
||
|
||
<div style="height:0.5em"></div>
|
||
|
||
Từ Newton đến NASA cho đến
|
||
<br>
|
||
khoa học mạng lưới, chúng ta đã khái quát nhiều thứ
|
||
<br>
|
||
hôm nay. Tóm lại, sự điên cuồng của đám đông
|
||
<br>
|
||
không nhất thiết tại vì <i>cá thể độc lập</i>, mà từ
|
||
<br>
|
||
cách chúng ta mắc kẹt trong mạng lưới.
|
||
|
||
<div style="height:0.5em"></div>
|
||
|
||
Điều đó <i>KHÔNG</i> có nghĩa là bỏ qua trách nhiệm cá nhân, vì
|
||
<br>
|
||
chúng ta cũng là người <i>dệt nên</i> tấm mạng lưới đó. Vì thế, cải thiện sự lây lan của bạn:
|
||
<br>
|
||
hãy hoài nghi về những ý tưởng tâng bốc bạn<ref id="flatter"></ref>, bỏ thời gian ra để hiểu
|
||
<br>
|
||
ý tưởng phức tạp. Và, cải thiện các kết nối của bạn: liên kết với những người cùng
|
||
tư tưởng, nhưng cũng xây cầu nối qua sự phân chia văn hóa, chính trị.
|
||
|
||
<div style="height:0.5em"></div>
|
||
|
||
Chúng ta có thể dệt nên mạng lưới thông minh. Tất nhiên nó khó hơn việc nghịch ngợm
|
||
<br>
|
||
mấy đoạn thẳng trên màn hình...
|
||
|
||
<next>...nhưng nó xứng đáng.</next>
|
||
|
||
</span>
|
||
</words>
|
||
|
||
<words id="conclusion_3">
|
||
<i>
|
||
“Những chiến thắng lớn và bi kịch trong lịch sử được tạo ra,
|
||
không phải bởi những người căn bản là tốt hoặc căn bản là xấu,
|
||
mà là bởi những người về căn bản là con người.”
|
||
</i>
|
||
<br>
|
||
<span style="position:relative; top:5px">~</span> Neil Gaiman & Terry Pratchett
|
||
<div style="height:0.8em"></div>
|
||
<next small><3</next>
|
||
</words>
|
||
|
||
<!-- Credits -->
|
||
|
||
<words id="credits">
|
||
|
||
<div style="text-align:center; color:#fff; letter-spacing: 1px; font-size: 24px; line-height: 27px;">
|
||
|
||
<span style="color:#777; position:relative; top:5px;">
|
||
Tạo ra bởi:</span>
|
||
<div style="font-size: 3em; line-height: 1.0em;">
|
||
NICKY CASE</div>
|
||
<a target="_blank" href="http://ncase.me" style="text-decoration:none">
|
||
xem những sản phẩm khác của tôi</a> ·
|
||
<a target="_blank" href="https://twitter.com/ncasenmare" style="text-decoration:none">
|
||
follow my tweeter</a>
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
<span style="color:#777; position:relative; top:5px; display: inline-block; margin-top: 15px;">
|
||
rất yêu quý và cảm ơn</span>
|
||
<div style="font-size: 3em; line-height: 1.0em;">
|
||
NHỮNG NGƯỜI ĐÃ ỦNG HỘ TÔI</div>
|
||
<a onclick='publish("reference/show", ["supporters"]);'>
|
||
xem tên & bức vẽ về họ</a> ·
|
||
<a onclick='publish("reference/show", ["playtesters"]);'>
|
||
xem những người thử nghiệm</a>
|
||
<br>
|
||
<a target="_blank" href="https://www.patreon.com/ncase" style="text-decoration:none">
|
||
giúp tôi làm thêm nhiều sản phẩm hơn! <3</a>
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
<span style="display: inline-block; margin-top: 15px;">
|
||
♫ music is
|
||
<a target="_blank" href="http://freemusicarchive.org/music/Komiku/Tale_on_the_Late/" style="text-decoration:none">
|
||
"Friends 2018" and "Friends 2068"</a>
|
||
by Komiku
|
||
<br>
|
||
</> <i>Crowds</i> is
|
||
<a target="_blank" href="https://github.com/ncase/crowds" style="text-decoration:none">
|
||
fully open source</a>
|
||
</span>
|
||
|
||
<br>
|
||
|
||
<bon id="further_reading"></bon>
|
||
|
||
</div>
|
||
|
||
</words>
|
||
|
||
<!-- x. misc -->
|
||
<words id="WIN">
|
||
WIN
|
||
</words>
|
||
<words id="sim_start">
|
||
start simulation
|
||
</words>
|
||
<words id="sim_stop">
|
||
reset & re-draw
|
||
</words>
|
||
<words id="translations_exist">
|
||
Fan-made translations:
|
||
</words>
|
||
<words id="translations_do_not_exist">
|
||
<!-- There's no need to TRANSLATE this line since, well, -->
|
||
<!-- it'll only show up if no translations exist -->
|
||
What the, no fan-made translations exist yet?!
|
||
</words>
|
||
<words id="translations_add">
|
||
(add your own!)
|
||
</words>
|
||
|
||
<!-- - - - - - - -->
|
||
<!-- BONUS BOXES -->
|
||
<!-- - - - - - - -->
|
||
|
||
<!--
|
||
Sorry, not done yet! These Bonus Boxes need you to TRANSLATE, too:
|
||
(And then afterwards, the final thing, translate the References)
|
||
-->
|
||
|
||
<bonus id="books">
|
||
|
||
<h3>
|
||
Phản hồi nhanh về sách của James Surowiecki: <i>Trí khôn của đám đông</i>
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
|
||
<img src="sprites/bonus/surowieki.jpg" width="200" height="300" style="float:left; margin-right:1em"/>
|
||
|
||
Đầu tiên, tôi không chê bai gì
|
||
<a target="_blank" href="https://en.wikipedia.org/wiki/The_Wisdom_of_Crowds">
|
||
cuốn sách này.</a>
|
||
Đây là quyển sách hay, và Surowiecki cũng cố trả lời câu hỏi như tôi:
|
||
<b>“vì sao một vài đám đông trở nên điên cuông, hoặc khôn ngoan?”</b>
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
Câu trả lời của Surowiecki: đám đông đưa ra quyết định đúng đắn khi mọi người độc lập nhất có thể.
|
||
Ông ấy đưa ra câu chuyện về một hội chợ,
|
||
nơi người dân được mời để đoán cân nặng một con bò.
|
||
Ngạc nhiên thay, giá trị trung bình của <i>tất cả</i> dự đoán tốt hơn dự đoán của <i>bất kì</i> ai</i>.
|
||
Nhưng đây mới là vấn đề: mọi người phải đoán <i>độc lập</i> với nhau.
|
||
Nếu không thì,
|
||
họ sẽ bị ảnh hưởng bới những dự đoán sai trước đó,
|
||
và giá trị trung bình sẽ thay đổi đáng kể.
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
Tuy nhiên... Tôi không nghĩ "khiến mọi người độc lập nhất có thể" là câu trả lời đầy đủ.
|
||
Kể cả thiên tài, người chúng ta đánh giá nhầm là những người nghĩ độc lập nhất,
|
||
bị ảnh hưởng sâu sắc bởi những người khác. Như Isaac Newton từng nói,
|
||
<i>“Nếu tôi có thể nhìn xa hơn, đó là ở trên vai người khổng lồ.”</i>
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
Thế ý tưởng nào mới đúng?
|
||
Sự khôn ngoan có đến từ việc nghĩ cho chính mình, hay nghĩ với mọi người?
|
||
Câu trả lời là: "Có".
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
Đây chính là điều tôi muốn giải thích trong phần mở rộng này:
|
||
làm thế nào để có điểm hoàn hảo giữa độc lập và phụ thuộc —
|
||
nghĩa là, làm sao để có một đám đông thông minh.
|
||
|
||
</div>
|
||
|
||
</bonus>
|
||
<bonus id="connections">
|
||
|
||
<h3>
|
||
Có những loại kết nối nào khác?
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
|
||
Vì sự đơn giản,
|
||
sự mô phỏng của tôi giả định rằng con người chỉ có thể kết nối qua tình bạn,
|
||
và tình bạn nào cũng như nhau.
|
||
Nhưng những nhà khoa học mạng lười <i>xem xét</i> các cách khác, như là:
|
||
|
||
<div style="clear:both"></div>
|
||
<br>
|
||
|
||
<img src="sprites/bonus/connection1.png" width="250" height="150" style="float:left; margin-right:1em"/>
|
||
<b>Kết nối một chiều.</b> Alice là sếp của Bob, nhưng Bob nào phải là sếp của Alice.
|
||
Carol là phụ huynh của Dave, nhưng Dave không phải phụ huynh của Carol.
|
||
"Sếp" & "phụ huynh" là quan hệ <i>có hướng</i>:
|
||
mối quan hệ đi theo 1 chiều.
|
||
Ngược lại, "bạn bè" là quan hệ <i>đa hướng</i>:
|
||
mối quan hệ đi theo cả 2 chiều. (à thì, hy vọng thế)
|
||
|
||
<div style="clear:both"></div>
|
||
<br>
|
||
|
||
<img src="sprites/bonus/connection2.png" width="250" height="150" style="float:left; margin-right:1em"/>
|
||
<b>Kết nối có trọng số.</b> Elinor và Frankie chỉ là người quen.
|
||
George và Harry là bạn vào sinh ra tử.
|
||
Mặc dù đều có "tình bạn" trong cả 2 trường hợp, cái thứ 2 mạnh hơn.
|
||
Chúng ta nói rằng 2 kết nối này có "trọng lượng" khác nhau.
|
||
|
||
<div style="clear:both"></div>
|
||
<br>
|
||
|
||
<img src="sprites/bonus/map.png" width="200" height="200" style="float:left; margin-right:1em"/>
|
||
Hãy nhớ: <b>tất cả những mô phỏng này đều không đúng.</b> cùng một lý do với mọi bản đồ đều "không đúng".
|
||
Bạn có thấy bản đồ bên trái? Các tòa nhà không phải những khối màu xám vô nghĩa!
|
||
Các từ không nổi trên thành phố! Tuy nhiên, bản đồ hữu dụng không phải <i>vì</i> đơn giản,
|
||
mà <i>vì</i> chúng được đơn giản hóa. Tương tự với việc mô phỏng, hoặc bất cứ lý luận khoa học nào.
|
||
<i>Tất nhiên</i> chúng "không đúng" — đó là lí do chúng <i>có ích</i>.
|
||
|
||
</div>
|
||
|
||
</bonus>
|
||
<bonus id="contagions">
|
||
|
||
<h3>
|
||
Có những loại lây lan nào khác?
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
|
||
Có rất rất nhiều cách để các nhà khoa học mạng lưới mô phỏng "sự lây lan"!
|
||
Tôi đã lấy cái đơn giản nhất, cho mục đích giáo dục.
|
||
Nhưng đây là một số cách khác:
|
||
|
||
<div style="clear:both"></div>
|
||
<br>
|
||
|
||
<img src="sprites/bonus/contagion1.png" width="250" height="150" style="float:left; margin-right:1em"/>
|
||
<b>Sự lây lan ngẫu nhiên</b>.
|
||
"Tiếp xúc" với sự lây lan không <i>đảm bảo</i> bạn bị nhiễm,
|
||
nó chỉ tăng khả năng xảy ra.
|
||
|
||
<div style="clear:both"></div>
|
||
<br>
|
||
|
||
<img src="sprites/bonus/contagion2.png" width="250" height="150" style="float:left; margin-right:1em"/>
|
||
<b>Mỗi người có ngưỡng lây lan khác nhau.</b>
|
||
Mô phỏng của tôi giả định rằng mỗi người có cùng một ngưỡng cho say xỉn (50%) hay
|
||
tình nguyện (25%) hay sai lệch thông tin (0%).
|
||
Tất nhiên, nó không đúng ngoài đời thực, và bạn có thể tạo mô phỏng về việc đó.
|
||
|
||
<div style="clear:both"></div>
|
||
<br>
|
||
|
||
<img src="sprites/bonus/contagion3.png" width="250" height="150" style="float:left; margin-right:1em"/>
|
||
<b>Một hệ sinh thái của sự lây lan.</b>
|
||
Vậy nêu có <i>nhiều</i> sự lây lan, với các ngưỡng <i>khác nhau</i>?
|
||
Ví dụ, một sự lây lan điên rồ đơn giản và một sự lây lan trí khôn phức tạp
|
||
Nếu có người bị ảnh hưởng bởi điên, liệu họ có thể bị ảnh hưởng bởi khôn ngoan?
|
||
Hay ngược lại?
|
||
Liệu có ai có thể bị cả hai?
|
||
|
||
<div style="clear:both"></div>
|
||
<br>
|
||
|
||
<img src="sprites/bonus/contagion4.png" width="250" height="150" style="float:left; margin-right:1em"/>
|
||
<b>Sự lây lan có thay đổi và phát triển.</b>
|
||
Ý tưởng không được truyền tải hoàn hảo từ người này sang người kia như virus.
|
||
Cũng như trò chơi Telephone, tin nhắn bị thay đổi với mỗi lần kể lại —
|
||
và đôi lúc sự thay đổi dễ ảnh hưởng hơn nguyên bản!
|
||
Vì thế, qua thời gian, ý tưởng "phát triển" thành bắt tai hơn, dễ sao chép hơn.
|
||
|
||
<div style="clear:both"></div>
|
||
|
||
</div>
|
||
|
||
</bonus>
|
||
<bonus id="further_reading">
|
||
|
||
<h3>
|
||
Tôi muốn tìm hiểu thêm! Còn gì tôi có thể đọc hoặc chơi chăng?
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
|
||
Phần mở rộng này chỉ là bàn đạp cho trí tò mò của bạn,
|
||
để bạn có thể lặn sâu hơn trong biển kiến thức!
|
||
Đây là một số thứ về mạng lưới và hệ thống xã hội:
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
<img src="sprites/bonus/connected.png" width="200" height="200" style="float:left; margin-right:1em"/>
|
||
<b>Sách:</b>
|
||
<a target="_blank" href="http://www.connectedthebook.com/">
|
||
Connected</a>
|
||
của Nicholas Christakis và James Fowler (2009).
|
||
Cho thấy mạng lưới có thể ảnh hưởng ta thế nào.
|
||
<a target="_blank" href="http://www.connectedthebook.com/pdf/excerpt.pdf">
|
||
Trích đoạn: Preface & Chapter 1
|
||
</a>
|
||
|
||
<div style="clear:both"></div>
|
||
<br>
|
||
|
||
<img src="sprites/bonus/trust.png" width="200" height="200" style="float:left; margin-right:1em"/>
|
||
<b>Tương tác:</b>
|
||
<a target="_blank" href="http://ncase.me/trust/">
|
||
The Evolution of Trust</a> của Nicky Case (tôi) (2017).
|
||
Một trò chơi vận dụng game theory về việc sự phối hợp được tạo ra hay phá hủy thế nào.
|
||
|
||
<div style="clear:both"></div>
|
||
<br>
|
||
|
||
<img src="sprites/bonus/polygons.png" width="200" height="200" style="float:left; margin-right:1em"/>
|
||
<b>Tương tác:</b>
|
||
<a target="_blank" href="http://ncase.me/polygons/">
|
||
Parable of the Polygons</a> của Vi Hart và Nicky Case (Vẫn là tôi) (2014).
|
||
Câu chuyện về làm sao những lựa chọn vô hại khiến thế giới bị tổn hại.
|
||
|
||
<div style="clear:both"></div>
|
||
<br>
|
||
|
||
<img src="sprites/bonus/ee.png" width="200" height="200" style="float:left; margin-right:1em"/>
|
||
Hoặc nếu bạn muốn thấy toàn bộ bộ sưu tập về tương tác học tập, đây
|
||
<a target="_blank" href="http://explorabl.es/">
|
||
Explorable Explanations</a>,
|
||
một nơi để học mà chơi!
|
||
|
||
<div style="clear:both"></div>
|
||
|
||
</div>
|
||
|
||
</bonus>
|
||
|
||
<!-- - - - - - - -->
|
||
<!-- REFERENCES -->
|
||
<!-- - - - - - - -->
|
||
|
||
<!--
|
||
Final thing! These references also need you to TRANSLATE:
|
||
-->
|
||
|
||
<reference id="drunk">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“Hầu hết mọi sinh viên khai rằng bạn bè của họ uống rượu nhiều hơn họ.”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
<a target="_blank" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1758185">
|
||
“Biases in the perception of drinking norms among college students”</a> by Baer et al (1991)
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="majority">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“Ảo tưởng số đông”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
<a target="_blank" href="http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0147617">
|
||
“The Majority Illusion in Social Networks”</a> by Lerman et al (2016).
|
||
<br>
|
||
Related: <a target="_blank" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Friendship_paradox">
|
||
The Friendship Paradox</a>.
|
||
</div>
|
||
</reference>
|
||
<reference id="contagion">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“Có bằng chứng thống kê rõ ràng rằng hút thuốc, sức khỏe, hạnh phúc, xu hướng biểu quyết và mức độ hợp tác
|
||
đều là "sự lây lan”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
|
||
From Nicholas Christakis and James Fowler's
|
||
wonderfully-written, layperson-accessible book,
|
||
<a target="_blank" href="http://www.connectedthebook.com/">
|
||
Connected</a> (2009).
|
||
|
||
</div>
|
||
</reference>
|
||
<reference id="suicides">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“và ngay cả một vài dẫn chứng về tự sát”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
<a target="_blank" href="http://www.jstor.org/stable/42000514?seq=4#page_scan_tab_contents">
|
||
“Suicide Contagion and the Reporting of Suicide: Recommendations from a National Workshop”</a>
|
||
by O'Carroll et al (1994), endorsed by the frickin' Centers for Disease Control & Prevention (CDC).
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="shootings">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“và ngay cả một vài dẫn chứng về xả súng hàng loạt”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
|
||
<a target="_blank" href="http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0117259">
|
||
“Contagion in Mass Killings and School Shootings”</a> by Towers et al (2015).
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
Also see: the
|
||
<a target="_blank" href="http://www.dontnamethem.org/">
|
||
Don't Name Them</a> campaign,
|
||
which urges that news outlets <i>DO NOT</i> air mass murderers' names, manifestos, and social media feeds.
|
||
This spreads the contagion.
|
||
Instead, news outlets should focus on the victims, first responders, civilian heroes,
|
||
and the grieving, healing community.
|
||
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="subprime">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“Khủng hoảng tài chính thế giới năm 2008.”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
<a target="_blank" href="https://newrepublic.com/article/63023/wall-streets-lemmings">
|
||
“Lemmings of Wall Street”</a> by Cass Sunstein, is a quick, non-technical read.
|
||
Published in Oct 2008, right in the wake of the crash.
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="complex">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“Lý thuyết về sự lây lan phức tạp.”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
|
||
<a target="_blank" href="https://www.unc.edu/~fbaum/teaching/articles/Granovetter_AJS_1978.pdf">
|
||
“Threshold Models of Collective Behavior”</a> by Granovetter (1978)
|
||
was the first time, as far as I know, anyone described a "complex contagion" model.
|
||
(although he didn't use that specific name)
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
<a target="_blank" href="http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0180802">
|
||
“Evidence for complex contagion models of social contagion from observational data”</a>
|
||
by Sprague & House (2017)
|
||
shows that complex contagions do, in fact, exist. (at least, in the social media data they looked at)
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
Finally,
|
||
<a target="_blank" href="https://arxiv.org/pdf/cond-mat/0403699.pdf">
|
||
“Universal behavior in a generalized model of contagion”</a> by Dodds & Watts (2004)
|
||
proposes a model that unifies <i>all</i> kinds of contagions:
|
||
simple and complex, biological and social!
|
||
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="possum">
|
||
<h3>
|
||
“chồn opossum có 13 núm vú”
|
||
</h3>
|
||
<div>
|
||
12 cái xếp thành vòng tròn + 1 cái ở giữa
|
||
</div>
|
||
</reference>
|
||
<reference id="groupthink">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“Tư duy tập thể”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
This Orwell-inspired phrase was coined by Irving L. Janis in 1971.
|
||
<a target="_blank" href="https://web.archive.org/web/20100401033524/http://apps.olin.wustl.edu/faculty/macdonald/GroupThink.pdf">
|
||
In his original article</a>,
|
||
Janis investigates cases of groupthink, lists its causes, and — thankfully —
|
||
some possible remedies.
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="social_capital">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“liên kết và bắc cầu xã hội chính”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
These two types of social capital — "bonding" and "bridging" —
|
||
were named by Robert Putnam in his insightful 2000 book,
|
||
<a target="_blank" href="http://bowlingalone.com/">
|
||
Bowling Alone</a>. His discovery:
|
||
across almost <i>all</i> empircal measures of social connectiveness,
|
||
Americans are more alone than ever.
|
||
Golly.
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="bridge">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“bắc cầu xã hội chính có điểm hoàn hảo”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
<a target="_blank" href="https://sociology.stanford.edu/sites/default/files/publications/the_strength_of_weak_ties_and_exch_w-gans.pdf">
|
||
“The Strength of Weak Ties”</a> by Granovetter (1973)
|
||
showed that connections across groups helps spread simple contagions (like information),
|
||
but
|
||
<a target="_blank" href="http://www.jstor.org/stable/10.1086/521848?seq=1#page_scan_tab_contents">
|
||
“Complex Contagions and the Weakness of Long Ties”</a> by Centola & Macy (2007)
|
||
showed that connections across groups may not help complex contagions,
|
||
and it fact, can hurt their spread!
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="small_world">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“Mạng lưới small-world”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
|
||
The idea of the "small world" was popularized by
|
||
<a target="_blank" href="http://www.jstor.org/stable/2786545">Travers & Milgram's 1969 experiment</a>,
|
||
which showed that, on average, any two random people in the United States
|
||
were just six friendships apart — "six degrees of separation"!
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
The small-world network got more mathematical meat on its bones with
|
||
<a target="_blank" href="http://leonidzhukov.net/hse/2014/socialnetworks/papers/watts-collective_dynamics-nature_1998.pdf">
|
||
“Collective dynamics of small-world networks”</a> by Watts & Strogatz (1998),
|
||
which proposed an algorithm for creating networks
|
||
with both low average path length (low degree of separation)
|
||
and high clustering (friends have lots of mutual friends) —
|
||
that is, a network that hits the sweet spot!
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
You can also play with
|
||
<a target="_blank" href="http://worrydream.com/ScientificCommunicationAsSequentialArt/">
|
||
the visual, interactive adaptation of that paper</a> by Bret Victor (2011).
|
||
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="swn_neurons">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“[Mạng lưới small-world] mô tả cách các tế báo thần kinh kết nối”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
<a target="_blank" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17079517">
|
||
“Small-world brain networks”</a> by Bassett & Bullmore (2006).
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="swn_creativity">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“[Mạng lưới small-world] thúc đẩy sáng tạo tập thể”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
|
||
<a target="_blank" href="http://www.jstor.org/stable/10.1086/432782?seq=1#page_scan_tab_contents">
|
||
“Collaboration and Creativity: The Small World Problem”</a> by Uzzi & Spiro (2005).
|
||
This paper analyzed the social network of the Broadway scene over time,
|
||
and discovered that, yup, the network's most creative when it's a "small world" network!
|
||
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="swn_social_physics">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“[Mạng lưới small-world] giải quyết vấn đề”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
See
|
||
<a target="_blank" href="http://socialphysics.media.mit.edu/">
|
||
“Social Physics”</a> by MIT Professor Alex "Sandy" Pentland (2014)
|
||
for a data-based approach to collective intelligence.
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="swn_jfk">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“[Mạng lưới small-world] giúp tổng thống Mĩ John F. Kennedy (vừa đủ) tránh chiến tranh hạt nhân!”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
|
||
Bên cạnh vụ nổ NASA Challenger, ví dụ nổi tiếng nhất về Tư duy tập thể
|
||
là sự kiện Vịnh Con Lợn.
|
||
Năm 1961, tổng thống Mĩ John F. Kennedy và đội ngũ cố vấn của ông tin rằng
|
||
— bằng cách nào đó —
|
||
sẽ thật tuyệt vời nếu họ bí mật xâm lược Cuba và lật đổ Fidel Castro.
|
||
Họ thất bại.
|
||
Thật ra, còn tệ hơn cả thất bại: Nó dẫn đến Khủng hoảng tên lửa Cuba năm 1962,
|
||
<i>lần gần nhất thế giới phải đối mặt với chiến tranh hạt nhân.</i>
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
Thế đó, JFK thật sự làm rối tung mọi chuyện.
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
Tuy nhiên, với bài học rút ra từ vự Vịnh Con Lợn,
|
||
JFK cải tổ đội ngũ của ông để tránh Tư duy tập thể.
|
||
Tiêu biểu là, ông ấy:
|
||
1) tích cực khuyến khích mọi người chỉ trích, qua đó làm giảm "ngưỡng lây nhiễm" cho ý tưởng thay thế.
|
||
và
|
||
2) ông ấy chia nhỏ đội của mình thành các nhóm nhỏ trước khi cải tổ,
|
||
điều đó khiên nhóm của ông được thiết kế theo mô hình "mạng small-world"!
|
||
Tựu chung lại, sự sắp xếp này cho phép các ý kiên đa dạng hơn,
|
||
mà lại không quá rạn nứt — sự khôn ngoan của đám đông.
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
Và thế là, với <i>những con người</i> tạo ra sự kiện Vịnh Con Lợn,
|
||
những được cải tổ <i>chọn lọc</i> để giải quyết vụ Khủng hoảng tên lửa Cuba...
|
||
Nhóm của Kennedy đã đạt được thỏa thuận hòa bình với người lãnh đạo Sovie - Nikita Khrushchev.
|
||
Soviet sẽ loại bỏ tên lửa của họ khỏi Cuba, bù lại,
|
||
Mĩ phải hứa không được xâm chiếm Cuba nữa.
|
||
(và cũng đồng ý, trong bí mật, loại bỏ tên lửa Mĩ khỏi Thổ Nhĩ Kì)
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
Và đó là câu chuyện bằng cách nào cả nhân loại suýt chết.
|
||
Nhưng "mạng small-world" đã cứu vãn điều đó! Đại loại thế.
|
||
|
||
<br><br>
|
||
|
||
Đọc thêm
|
||
<a target="_blank" href="https://hbr.org/2013/11/how-john-f-kennedy-changed-decision-making">
|
||
on Harvard Business Review</a>,
|
||
or from
|
||
<a target="_blank" href="https://web.archive.org/web/20100401033524/http://apps.olin.wustl.edu/faculty/macdonald/GroupThink.pdf">
|
||
the original article on groupthink</a>.
|
||
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="three_degrees">
|
||
|
||
<h3>
|
||
“Chúng ta không chỉ tác động đến bạn bè ta, chúng ta còn tác động đến bạn của bạn bè, và kể cả bạn của bạn của bạn bè!”
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
Again, from Nicholas Christakis and James Fowler's
|
||
wonderful book,
|
||
<a target="_blank" href="http://www.connectedthebook.com/">
|
||
Connected</a> (2009).
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="flatter">
|
||
<h3>
|
||
“hãy hoài nghi về những ý tưởng tâng bốc bạn”
|
||
</h3>
|
||
<div>
|
||
Phải, kể cả ý tưởng <i>bên trong</i> phần mở rộng này.
|
||
</div>
|
||
</reference>
|
||
<reference id="sandbox">
|
||
|
||
<h3>
|
||
★ Chế độ Sandbox ★
|
||
</h3>
|
||
|
||
<div>
|
||
Các phím tắt (1, 2, space, backspace)
|
||
hoạt động ở <i>mọi</i> câu đố, không chỉ ở chế độ Sandbox!
|
||
Nghiêm túc đấy, quay lại thử xem,
|
||
và thay đổi mô phỏng ngay tại chỗ đó nữa.
|
||
Thật ra, đó là cách <i>tôi</i> tạo ra những câu đố ấy. Have fun!
|
||
</div>
|
||
|
||
</reference>
|
||
<reference id="supporters" hidden=yes large=yes>
|
||
<div>
|
||
To
|
||
<a target="_blank" href="https://www.patreon.com/ncase">my supporters on Patreon</a>:
|
||
I'm deeply grateful.
|
||
Your generosity <i>literally</i> feeds me and pays my rent,
|
||
and grants me the creative freedom to make these weird math/social-science games.
|
||
From the bottom of my heart, thank you!
|
||
</div>
|
||
</reference>
|
||
<reference id="playtesters" hidden=yes large=yes>
|
||
<div>
|
||
|
||
Cảm ơn, những người đã chơi thử <i>Crowds</i>
|
||
trong nhiều giai đoạn của sản phẩm!
|
||
|
||
<br><br>
|
||
<b>The Prototype:</b>
|
||
<br>
|
||
Maria ·
|
||
Monica Srivastava
|
||
|
||
<br><br>
|
||
<b>The Alpha:</b>
|
||
<br>
|
||
Glen Chiacchieri ·
|
||
Kalli Repzeti ·
|
||
Mali Akmanalp ·
|
||
Toph Tucker
|
||
|
||
<br><br>
|
||
<b>The Beta:</b>
|
||
<br>
|
||
Alex Dytrych ·
|
||
Amit Patel ·
|
||
Cassandra McClure ·
|
||
Catherine Ray ·
|
||
Josh Comeau ·
|
||
Kayle Sawyer ·
|
||
Matthew Conlen ·
|
||
Srini Kadamati ·
|
||
Vanessa Shen ·
|
||
Wick Perry
|
||
|
||
</div>
|
||
</reference>
|
||
|
||
</span>
|
||
|
||
<!--
|
||
|
||
And that's it! That's the last of what needed to a TRANSLATE
|
||
|
||
Thank you so, so much for doing this again, wow.
|
||
|
||
Finally, go to "translations.txt" and follow the instructions there,
|
||
in order to let this game "know" your translation exists.
|
||
|
||
-->
|